توضیحات
اصول فقه دین
جلد اوّل: مقدمات مباحث الفاظ (1)
هویّت علم اصول، وضع کلام (خبر و انشاء)، کلمه (حرف، اسم و فعل)
دروس خارج فقه اصول استاد حاج شیخ محمدحسن وکیلی
تقریر: اقای سیدشهاب الدین دعایی
قطع کتاب: وزیری
تعداد صفحات: 520 صفحه
بخشی از مقدمه کتاب:
آشنایی اجمالی با درس خارج اصول استاد وکیلی
حضرت استاد حاج شیخ محمد حسن وکیلی (حفظه الله)، از جمله اساتید و شخصیت‌های جامع، صاحب‌نظر، مبتکر و خوش‌فکری هستند که طی سالیان گذشته، در عرصۀ علوم حوزوی و معارف اسلامی، مشغول به تعلیم، تحقیق و تألیف بوده و در حال حاضر به تدریس دروس خارج فقه و اصول در حوزۀ علمیۀ مشهد مقدّس اشتغال دارند.
استاد وکیلی، دورۀ نخست درس خارج اصول خود را در سال 1392 شمسی آغاز نمودند. در اواخر دورۀ مذکور یعنی در سال 1398، به تقاضای جمعی دیگر از طلاب، دورۀ دوم تدریس خارج اصول خود را از ابتدا آغاز نمودند که تا به امروز استمرار داشته و در میانۀ راه قرار دارد.
نسبت مباحث دورۀ دوم خارج اصول با دورۀ اول «عموم و خصوص من وجه» است. از یک سو، شاهد نکات و نظریات جدیدی هستیم که در دوره جدید اضافه شده است و از سوی دیگر، برخی مباحث در دوره نخست ارائه شده بود که به دلایلی در دوره جدید مطرح نگردید. با این وجود، می‌توان گفت مباحث اصولی در این دو دوره، تا حدود «نود درصد» مشترک بوده و تفاوت چندانی با یکدیگر ندارد. در دوره جدید، موارد معدودی از مباحث تفصیلی گذشته با اختصار بیشتری بیان شده؛ ترتیب برخی عناوین و مباحث تغییر کرده؛ برخی مباحث جدید اضافه شده و در برخی از موارد، آراء سابق مورد بازبینی و تجدیدنظر قرار گرفته است. مجموعۀ پیش‌رو به حول و قوّه الهی، تقریر دورۀ دوم درس خارج اصول حضرت استاد وکیلی می‌باشد.
ساختار کلی مباحث درس خارج اصول استاد وکیلی
ساختار و ترتیب کلی مباحث درس خارج استاد وکیلی، بر اساس ساختار «کفایة الأصول» می‌باشد. البته در این ساختار، سرفصل «حکم‌شناسی» یک عنوان کاملا مستقل، جدید و البته کلیدی بوده که مجموعۀ مباحث «سال دوم» را به خود اختصاص داده است.
1- مقدمات مباحث الفاظ
2- حکم‌شناسی
3- اوامر
4- نواهی
5- مفاهیم
6- عام و خاص
7- مطلق و مقید و مجمل و مبین
8- حجج و امارات
9- اصول عملیه
10- تعارض ادله
از نگاه حضرت استاد وکیلی، می‌توان مجموعۀ مباحث اصولی را در قالب چهار محور کلّی زیر تنظیم نمود:
1- مباحث مربوط به وضع (ماهیت، واضع، اقسام و …)
2- مباحث مربوط به استعمال (تعریف، مقوّمات، انواع، علامات حقیقت و مجاز و …)
3- مباحث مربوط به حکم (حقیقت حکم، مراحل، الفاظ، تقسیمات و …)
4- مباحث مربوط به امتثال (اعمّ از إجزاء، مقدّمه واجب، ضد، اجتماع امر و نهی، تزاحم و …)
فهرست «مقدمات مباحث الفاظ»
محتوای ارائه‌شده در سال اول، اختصاص به موضوع «مقدمات مباحث الفاظ» دارد. در این قسمت نیز به جز برخی تغییرات جزئی در تبویب از قبیل تفکیک دو مبحث «کلام» و «کلمه» و بحث تفصیلی از زیرشاخه‌های هریک (خبر و انشاء، اسم و فعل و حرف) و همچنین اضافه‌شدن سه سرفصل «ماهیت استعمال»، «بطون قرآن» و «نظام قرائن»، عناوین و ترتیب سایر مباحث بر پایۀ ساختار کتاب «کفایة الأصول» می‌باشد.
1- تعریف و موضوع علم اصول
2- وضع
3- کلام (خبر و إنشاء)
4- کلمه (حرف، اسم و فعل)
5- ماهیت استعمال
6- استعمال لفظ و ارادۀ شخص، نوع، صنف و مثل
7- حقیقت و مجاز
8- علامات حقیقت و مجاز
9- تعارض احوال
10- استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد
11- بطون قرآن
12- نظام قرائن
13- حقیقت شرعیه
14- صحیح و اعم
مجلّد حاضر، تقریر نیمه اول از سال اول درس خارج اصول حضرت استاد است؛ یعنی تا ابتدای مبحث «ماهیت استعمال».
برخی از مزایای روش‌شناختی درس خارج اصول استاد وکیلی عبارت‌اند از: جمع «شمول»، «اختصار» و «اتقان»، ثمره‌محوری، پرداختن به اصول فقه دین، تتبع و توجه به آراء صاحب‌نظران، رصد نقاط مثبت در نظریات موجود، نوآوری و نظریه‌پردازی، بهره‌گیری از ظرفیت معرفتی متون نقلی، حرکت از وجدان به برهان، تبادرمحوری، ریشه‌یابی اجتهادی مباحث در ادبیات، توجه به مبانی هستی‌شناسانه و معرفت‌شناسانه، جلوگیری از خلط حقیقت و اعتبار، عنایت به قواعد مربوط به مقیاس کلان و اشارات اخلاقی و معنوی.
